cholestérol

1. Biokim./Med.

Animalia-jatorria duen esterola, organismoak sintetizatzen duena eta zelula guztietan agertzen dena. Kontzentrazio altua edukitzeak kalkuluak sor ditzake, eta arteriosklerosia izateko faktore arriskutsua da.

Kolesterolaren egitura kimikoa eta 3D errepresentazioa
Kolesterolaren egitura kimikoa eta 3D errepresentazioa

1. Biokim./Med.
Animalia-jatorria duen esterola, organismoak sintetizatzen duena eta zelula guztietan agertzen dena. Kontzentrazio altua edukitzeak kalkuluak sor ditzake, eta arteriosklerosia izateko faktore arriskutsua da.

Kolesterola Edit

Egilea: Helena Ostolaza

KOLESTEROLA

Animalia-zeluletan dagoen esterol garrantzitsuena da kolesterola. Terminoa grekozko kole (" behazun") eta stereos ("solido") hitzetatik dator. Kimikoki, 27 karbonoko kolestanotik eratorritako molekula lipidikoa da. A, B, C eta D izenak hartzen dituzten lau karboziklo kondentsatzen dira, eta kolestanoa sortzen dute (ziklopentano perhidrofenantreno edo esteranoa), eta horrek zenbait ordezkapen izaten ditu kolesterol-molekula eratu arte (-CH3 taldeak, C-10 eta C-13 posizioetan; kate alifatikoa, C-17 posizioan; -OH taldea, C-3an; eta lotura bikoitza, C-5en eta C-6ren artean).

grafikoak1

Kolesterolaren egitura kimikoa eta 3D errepresentazioa

Kolesterolaren baitan, hidroxilo (-OH) taldeak osatutako buru polar txikia eta esteranoak osatutako isats apolar handia bereiz daitezke; isats apolarrak izaera anfipatiko ahula ematen dio molekulari. Hori dela eta, kolesterol askeak oso disolbagarritasun txikia du uretan (10-8 M); disolbatzaile apolarretan, aldiz, nahiko ondo disolbatzen da (adibidez, kloroformotan).

Ugaztunok bi bide nagusi ditugu kolesterola eskuratzeko. Bata bide exogenoa da, hau da, elikagaietatik xurgatzea. Kolesterola animalia-jatorriko elikagaietan aurkitu daiteke, eta horretan bereziki aberatsak dira arrautza-gorringoa, gibela, garunak eta haragi gorriak. Bestea bide endogenoa da, azetil-KoA forma aktibatuan duen azetato aitzindaritik abiatuz de novo sintesia gauzatzea. Gibela da sintesi-organo nagusia; hala ere, hestea, sexu-guruinak eta giltzurrun-azala ere sintesi-lekuak izan daitezke. Odolean zehar garraiatua izateko, gantz-azidoekin esterifikatzen da. Behin sintetizatu ondoren ez daukagu eraztun-sistema apurtzeko modurik, eta osorik iraizten da. Disolbagarritasun baxua duenez, prezipitatu egin dezake eta odol-hodietan arteriosklerosia sorrarazi (arteriosklerosi).

Kolesterola bizitzarako ezinbesteko molekula da, betetzen dituen funtzio biologiko ugari eta garrantzitsuengatik. Animalia-zelulen mintz plasmatikoaren osagai lipidiko nagusia da fosfolipidoekin batera, eta azken horien propietate físiko-kimikoak erregulatzen ditu, bereziki jariakortasuna. Horrez gainera, mintz biologikoen egituraketan eta seinaleztapen-prozesuetan gero eta esanguratsuagoak bilakatzen ari diren "raft lipidikoak" edo lipidoen domeinuak osatzen ditu kolesterolak. Bestalde, kaltzioaren metabolismoan nahitaezkoa den D bitaminaren aitzindari da, eta, horrez gainera, progesterona, estrogeno eta testosterona hormona sexualen aitzindari, eta azukreen metabolismoan inplikatutako kortisol eta aldosterona hormonen aitzindari ere bada. Behazun-gatzak ere kolesterolaren eratorpenez eratzen dira. Konposatu horiek ezinbestekoak dira digestioan lipidoak xurgatzeko, eta, horrez gainera, gorputzeko kolesterola iraizteko bide nagusia dira.