potentzia

1. Fis.

Denbora-unitateko egiten den lana edo igortzen zein transmititzen den energia-kantitatea. SI sistemako unitatea watta da.

Elektrizitatearen ekoizpenean, maiz megawatt (MW) unitatea erabiltzen da. Kontsumoan, berriz, kilowatta (kW). Ibilgailuen motorretan, zaldi-potentzia.

2. Fis.

Erresistentzia izeneko indar bat gainditzeko, palanka bati, edo polea bati, eragiten zaion indarra.

3. Fis.

Sistema optiko batean, ingurunearen n errefrakzio-indizearen eta distantzia fokalaren arteko erlazioa. Unitatea dioptria da. Ingurunea hutsa edo airea bada (n = 1), bergentziaren baliokidea da.

1. Fis.
Denbora-unitateko egiten den lana edo igortzen zein transmititzen den energia-kantitatea. SI sistemako unitatea watta da.

Potentzia Edit

Egilea: Txema Ezpeleta

POTENTZIA

Lana egiten den edo energia transmititzen den abiadaren neurria da potentzia; W lana egiteko edo E energia transmititzeko Δt denbora-tartea behar badugu, honela adieraziko dugu P potentzia:

P = W Δ t = E Δ t MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9maalaaabaGaam4vaaqaaiabfs5aejaadshaaaGaeyypa0ZaaSaaaeaacaWGfbaabaGaeuiLdqKaamiDaaaaaaa@3F52@

Potentziaren unitatea, Nazioarteko Unitate Sisteman, joule/segundo dugu, eta konbinazio horrek badu bere izena: watt (W da sinboloa). Unitate-sistema horretatik kanpo gehien erabiltzen den unitatea zaldi-potentzia (zp) da; 1 zp MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aqatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaWexLMBbXgBd9gzLbvyNv2CaeHbbjxAHXgiv5wAJ9gzLbsttbacfaqcLbuaqaaaaaaaaaWdbiaa=HKiaaa@4321@ 746 W.

Egia esateko, Δt denbora-tarteari dagokion batez besteko potentziaren definizioa eman dugu. Horretaz gain, aldiuneko potentzia ere defini daiteke; batez besteko potentziaren limitea besterik ez da, Δt denbora-tartea zerorantz doan limitea, hain zuzen. Hizkera matematikora joz, honela adieraz daiteke aldiuneko potentzia:

P = d W d t MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9maalaaabaGaamizaiaadEfaaeaacaWGKbGaamiDaaaaaaa@3B7F@

Potentzia mekanikoa

Indar batek gorputz baten gainean egindako lan mekanikoa badugu aztergai (lan), erraz frogatu daiteke aldiuneko potentzia era honetan idatz daitekeela:

P = F × v MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabmqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9iaahAeacaWHxdGaaCODaaaa@3AF8@

F eta v dira indarra eta gorputzaren abiadura.

Potentzia elektrikoa

Elektrizitatea aztertzean ere maiz agertzen da potentzia magnitudea. Ikus dezagun nola definitzen den potentzia elektrikoa. Zirkuitu elektriko bateko osagai jakin batek emandako aldiuneko potentzia (P) hauxe da:

P = I V MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9iaadMeacaWGwbaaaa@3971@

non I eta V, hurrenez hurren, osagaia zeharkatzen duen korrontearen aldiuneko intentsitatea eta osagaian zeharreko aldiuneko tentsioa diren. Intentsitatea amperetan eta tentsioa voltetan neurtzen baditugu, potentzia wattetan erdietsiko dugu. Aztergai dugun osagaia erresistentzia elektriko bat bada, potentzia beste bi modu hauetan ere adieraz daiteke:

P = I 2 R = V 2 R MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9iaadMeadaahaaWcbeqaaiaaikdaaaGccaWGsbGaeyypa0ZaaSaaaeaacaWGwbWaaWbaaSqabeaacaaIYaaaaaGcbaGaamOuaaaaaaa@3E1B@

R da erresistentziaren balioa, ohmetan adierazia.

Korronte jarraituko zirkuituetan, aurreko adierazpen berberak erabil daitezke batez besteko potentzia kalkulatzeko (kasu horretan, intentsitatearen eta tentsioaren batez besteko balioak izango dira I eta V), baina korronte alterno sinusoidaleko zirkuituekin badihardugu, beste ekuazio hau erabili behar da batez besteko potentzia adierazteko:

P = I V cos  φ MathType@MTEF@5@5@+=feaagaart1ev2aaatCvAUfeBSjuyZL2yd9gzLbvyNv2CaerbuLwBLnhiov2DGi1BTfMBaeXatLxBI9gBaerbd9wDYLwzYbItLDharqqtubsr4rNCHbGeaGqiVu0Je9sqqrpepC0xbbL8F4rqqrFfpeea0xe9Lq=Jc9vqaqpepm0xbba9pwe9Q8fs0=yqaqpepae9pg0FirpepeKkFr0xfr=xfr=xb9adbaqaaeGaciGaaiaabeqaamaabaabaaGcbaGaamiuaiabg2da9iaadMeacaWGwbGaci4yaiaac+gacaGGZbGaeqy1dygaaa@3E0C@

I eta V dira korronte alternoaren intentsitatearen eta tentsioaren rms balioak, eta φ, berriz, korrontearen eta tentsioaren funtzio sinusoidalen arteko fase-angelua. Argitu dezagun magnitude baten rms (root mean square) balioa magnitudearen berbiduraren batezbestekoaren erro koadroa dela. Azken adierazpeneko cos φ gaiari potentzia-faktore esan ohi zaio, eta esku artean dugun zirkuituaren ezaugarrien araberako balioa izango du; zirkuituan erresistentziak baizik ez badaude, potentzia-faktorearen balioa maximoa (bat) da, eta zirkuituan erresistentziak ez ezik induktoreak eta kondentsadoreak ere baditugu, potentzia-faktorearen balioa bat baino txikiagoa izango da.