Grabitazio unibertsalaren legearen ondorio dugu pisua: bi gorputzek, edozeinek, elkar erakartzen dute haien masak direla eta; erakarpen-indar hori gorputzen masen biderkadurarekiko zuzenki proportzionala da, eta gorputzen arteko distantziaren berbidurarekiko alderantziz proportzionala. Masa handiko objektu batek, horrenbestez, pisu handiagoa izango du masa txikiko beste batek baino, biak leku jakin batean daudela; eta Lurretik zenbat eta urrunago egon, orduan eta pisu txikiagoa izango du edozein gorputzek.

Pisua eta masa

Azpimarratzekoa da pisu eta masa kontzeptuak era nahasian erabiltzen direla hizkera arruntean; bi magnitude fisiko bereizi dira, hala ere. Edozein objekturen masak konstante badirau ere, haren pisua posizioaren araberakoa da. Esate baterako, Ilargiaren masa eta erradioa Lurrarenak baino txikiagoak dira, eta, ondorioz, edozein gorputzek masa bera baina pisu desberdina izango ditu lurrazalean eta Ilargiaren azalean; hain zuzen ere, Ilargiko pisua Lurrekoaren seirena dugu gutxi gorabehera. Beste planeta batzuei dagozkien balioak ere eman ditzakegu: Marteko pisua Lurrekoaren % 38 da, eta Artizarrekoa, berriz, Lurrekoaren % 90.

Unibertsoko masa guztia dela eta, grabitazio-eremu deritzon tasuna egokitu diezaiokegu espazioko puntu bakoitzari; eremu horrek puntu bakoitzean duen zenbakizko balioa bat dator grabitatearen azelerazioak puntu horretan duen balioarekin. Ikuspegi hori baliatuz, honela ere eman dezakegu edozein gorputzen pisua (P): gorputzaren masaren (m) eta gorputza kokatuta dagoen puntuko grabitazio-eremuaren (edo grabitatearen azelerazioaren, g) balioaren arteko biderkadura; P = m g. Hartara, argitu dezagun lurrazalaren inguruan gabiltzanean edozein gorputzen masa eta haren pisua magnitude elkarrekiko proportzionaltzat jo ditzakegula; izan ere, grabitatearen azelerazioa gutxi gorabehera konstante da lurrazaletik gertu dauden puntu guztietan. Bestalde, nabarmendu dezagun pisuaren unitateak indarraren unitate berak izango direla; hortaz, newton (N) unitatea erabili beharko dugu (eta ez kilogramoa) Nazioarteko Unitate Sisteman ari garenean.

Pisua nola neurtu

Bi metodo nagusi ditugu pisuak neurtzeko: malguki-pisagailuak eta balantzak.

• Malguki-pisagailuak. Halakoak dira bainugelan, adibidez, erabiltzen diren tresnak. Tresnok pisua (indarra) neurtzen dute zuzenean —zehazki, itxurazko pisua neurtzen dute—, baina, normalean, masaren balioa adierazi dezaten kalibratzen dira, pisuaren eta masaren arteko lotura baliatuz. Zer esan nahi du “itxurazko pisu” horrek? Guk benetan nabaritzen dugun pisu-indarra ez da beheranzko grabitate-indarra, kasuan-kasuan gauden zoruak gorantz egiten digun indar normala baizik; indar normal hori grabitate-indarraren aurkakoa da, eta hari esker ez gara Lurraren zentrorantz erortzen. Indar normal horri deritzo itxurazko pisu, eta horixe neurtzen dute malguki-pisagailuek, tresnan bertan dagoen malguki baten deformazioaren bitartez. Edozein oreka-egoeratan, indar normalak eta grabitate-indarrak elkar ezabatzen dute, eta, ondorioz, itxurazko indarra eta benetako indarra modulu berekoak izaten dira. Ez da gauza bera gertatzen, esate baterako, gorantz azeleratuz doan igogailu batean bagaude.

• Balantzak. Neurgailu hauek masaren balioa emango digute: tresnaren besoetako batean neurtu nahi dugun gorputza ipini beharko dugu, eta, bestean, masa ezaguneko objektuak. Besoen arteko orekak adieraziko digu gorputzaren masaren balioa. Pisua lortu nahi badugu, grabitatearen azelerazioa erabili beharko dugu magnitude batetik bestera igarotzeko.