Hartzaileen banaketa oso zabala da, zentzumen-organoetan (larruazalean, begian, mihian, belarrian eta sudurrean) ez ezik, barne-organo gehienetan ere baitaude. Hartzaileei esker, gure gorputzak inguruko eta barneko egoeraren berri izaten du. Informazio hori guztia, ondoren, nerbio-sistema zentralera joango da, hor prozesatzeko eta erantzun egokia emateko.

Hartzaileen funtzio orokorra kanpoko edo barneko ingurunearen estimulua nerbio-bultzada bihurtzea da. Prozesu horri transdukzio deitzen zaio. Sortu den nerbio-informazioari dagokion erantzuna sor daiteke edo garunean meta daiteke, epe luzeagoan erantzun egokia eman ahal izateko. Kanpoko informazioa jasotzen dutenak esterozeptoreak dira, barnekoa jasotzen dutenak interozeptoreak eta gorputzaren jarrerari buruz informatzen dutenak propiozeptoreak.

Hartzaileen oinarrizko ezaugarriak

• Kitzikagarritasuna: kinada baten aurrean erantzuteko gai dira.

• Espezifikotasuna: kinada espezifikoen aurrean soilik erantzuten dute.

• Moldaketa: kinada iraunkorra denean, haien erantzuna murriztu egiten da.

Sailkapena

Hartzaileek jasotzen duten informazio-motaren arabera egiten da sailkapena:

• Mekanorrezeptoreak: energia mekanikoaren aldaketa hautematen dute. Hartzaileek bere luzapena edo laburtzea neurtzen dute, eta horren ondorioz erantzun bat eman. Hauen artean daude: belarrikoak, ukimenekoak, muskulu eta giltzaduretakoak.

• Fotorrezeptoreak: erretinaren gaineko argi-aldaketa hautematen dute. Hauen artean konoak eta makilak daude.

• Termorrezeptoreak: tenperatura-aldaketak nabaritzen dituzte; batzuek beroa eta besteek, aldiz, hotza.

• Kimiorrezeptoreak: substantzien kontzentrazioa hautematen dute; esate baterako: dastamena, usaimena, odoleko oxigeno-kantitatea, barne-inguruneko osmolaritatea edo glukosa. Hartzaile hauen artean bi talde bereiz daitezke:

  • Barnekoak: hipotalamoan, garun-enborrean, arnas sisteman eta aorta-arkuan daude. Gorputz barneko substantzien kontzentrazioekiko sentikorrak dira.

  • Kanpokoak: dastamenaren eta usaimenaren hartzaileak.

• Nozizeptoreak (minaren hartzaileak): min zelularrarekin zerikusia duten aldaketa kimiko, termiko eta mekanikoa hautematen dute. Larruazalean, giltzaduretan, muskuluetan eta erraietan daude. Ez dira batere moldagarriak.

• Mekanonozizeptoreak: larruazalean min egiten duten estimulu bortitz ebakitzaileak nabaritzen dituzte.

• Nozizeptore mekanokalorifikoak: 43 °C baino gehiagoko tenperaturen aldaketak hautematen dituzte.

• Nozizeptore mekanofrigidoak: 10 °C azpiko tenperatura-aldaketak hautematen dituzte.

• Nozizeptore polimodalak: aldaketa kimikoak, termikoak eta mekanikoak batera nabaritzen dituzte.

Hartzaileen erantzun-mota

Hartzaile guztiek kinaden aurrean duten erantzuna ez da berdina. Bi motatako hartzaileak daude, kinadaren abiadura eta iraupenaren arabera, desberdin erantzuten dutenak:

• Fasikoak (azkarrak): kinadaren hasieraren eta bukaeraren informazioa bidaltzen dute. Kinada aldagarrien informazioa hautemateko erabilgarriak dira.

• Tonikoak (geldoak): kinadaren informazioa iraupen osoan eroaten dute. Hala ere, denbora aurrera joan ahala, bidaltzen duten informazioaren magnitudea murrizten doa. Elkarrengandik oso gertu gertatzen diren kinadak bereizteko erabilgarriak dira.