Lurrazaleko energia potentziala zerora murrizten duen prozesu geologikoa edo prozesu geologikoen multzoa da higadura, eta lurrazaleko materialen apurtzea, disoluzioa edo lekualdatzea eragiten du. Prozesu naturalen bidez (meteorizazioa, disoluzioa, korrosioa eta garraioa), materiala alde batetik bestera mugitzen da, baina masa-galerarik gabe gehienetan. Bereziki, uraren, olatuen, korronteen, izotzaren edo haizearen eraginez gertaturiko materiaren apurketa mekanikoa edo lurzoruaren mugimendua da higadura. Beraz, higaduraren baitan meteorizazioa eta denudazioa bereizi behar dira, espazioan eta denboran txandakatzen edo gainjartzen diren bi etapa baitira.

Meteorizazioa

Agente atmosferikoen eraginpean eta agente biologikoen laguntzarekin, arrokak azalean pairatzen duen desintegrazio eta deskonposizioa da. Meteorizazioan hainbat faktorek hartzen dute parte: alde batetik, arrokaren osaera mineralogikoa, pikor-tamaina, apurketa-gradua eta -mota daude eta, bestetik, inguruneko tenperatura, hezetasuna, erliebea, klima eta izaki bizidunak. Hiru meteorizazio-mota bereiz daitezke: kimikoa, fisikoa eta biologikoa.

• Meteorizazio fisikoa: arrokaren osaera kimikoan edo mineralogikoan eraginik ez duen arrokaren desintegrazioa da. Ondorioz, arrokaren propietate fisikoak eraldatzen dira. Eragile nagusiak hauek dira:

  • Deskonpresioa: arroka azaleratzean presio gutxiagoko baldintzetara pasatzen denez, dilatatzeko joera izaten du. Dilatazio horren ondorioz, zartadurak sortzen dira, eta losa horizontalak gara daitezke.

  • Termoklastia: eguneko eta gaueko tenperaturaren arteko aldaketagatik arrokan sortzen diren fisurak dira. Meteorizazio-mota hau oso garrantzitsua da aldaketa termiko handiko klimetan, desertuan, esaterako.

  • Gelifrakzioa: uraren bolumena % 9 handitzen da izozten denean. Horren ondorioz, izotz-kristalek arrokaren baitan eragiten duten presioak arroka apur dezake. Meteorizazio-mota hau oso garrantzitsua da izozte-urtze txandaketak ohikoak diren klima hezeetan.

  • Haloklastia: gatz-kristalek eragindako arrokaren birrinketa da. Oso ohikoa da itsas ertzeko eskualdeetan zein klima idorretan.

• Meteorizazio kimikoa: arrokaren osaera kimikoan du eragina, eta eragile garrantzitsuenak atmosferikoak dira: ur-lurruna, oxigenoa eta karbono dioxidoa. Meteorizazio kimikoaren ondorioz sortu daitezkeen eraldaketak hauek dira:

  • Oxidazioa: mineral batzuk (sulfuroak eta mineral ferrikoak, esaterako) atmosferako oxigenoarekin erreakzionatzean gauzatzen da. Oso ohiko prozesua izan arren, ez du eragin handiegirik arrokaren morfologian, milimetro gutxi batzuk sartzen baita arrokan.

  • Disoluzioa: disolbatzaile baten eraginez, gure kasuan, uraren eraginez, mineraletako molekulak ioietan banatzea da. Kloruroak eta nitratoak, esaterako, oso erraz disolbatzen dira.

  • Karbonatazioa: karbono dioxidoa urarekin batzean azido karbonikoa sortzen da, eta horrek, kaltzio karbonatoarekin erreakzionatzean, bikarbonato kaltzikoa sorrarazten du; bikarbonato kaltzikoa oso erraz disolbatzen da urarekin.

  • Hidratazioa: arrokaren osaerako mineralen baitan ura sartzean gertatzen da. Prozesu honek buztin mineralengan izan dezake eragina: horien bolumena handi dezake eta aluminio silikatoak buztin mineraletan edo mineral ebaporitiko konkretuetan (anhidrita igeltsu bilakatuz) eralda ditzake. Hidratazioak eragin handiagoa du, hezetasuna eta tenperatura zenbat eta handiagoa izan.

  • Hidrolisia: mineralen barne-egiturako loturen apurketa, uretako H+ eta OH- ioien eraginez. Honen adibide da, esaterako, feldespatoa buztin mineraletan (kaolinitan, zehazki) eraldatzea. Garraiorik ez badago, arrokaren bolumena ez da aldatzen. Baina arrokaren izaera geroz eta porotsuagoa denez, alterazioa oso sarkorra izan daiteke. Hezetasuna, tenperatura eta lurzoruko estalki organikoa zenbat eta altuagoa izan, orduan eta eraginkorragoa da hidrolisia.

• Meteorizazio biologikoa: izaki bizidunek arrokan eragindako alterazioa da. Landareen sustraiak zartaduretan sartzen direnean, falka-efektua egiten dute, eta, aldi berean, arrokari kimikoki eraso diezaioketen substantziak jaria ditzakete. Zenbait animaliak ere, zizare, inurri eta satorrek, esaterako, arroka eralda dezakete.

Denudazioa

Meteorizazioaren eta garraioaren arteko prozesua da, eta arrokaren estalki meteorizatua kentzen duen prozesu-multzo gisa defini daiteke. Prozesu fisikoen ondorioz —erorketa eta irristadura, adibidez— edo prozesu kimikoen ondorioz —hala nola disoluzioa— gertatu ohi da. Mugimendua hasteko energia handiagoa behar da, higakinak mugimenduan mantentzeko edo garraiatzeko baino. Denudazio-tasa oso txikia bada meteorizazioarekiko, estalki meteorizatuak edo lurzoru egonkorrak sortzen dira.

Aipaturiko higadura-eragileez gain, badira garrantzi txikiagoko beste batzuk ere: indar tektonikoak, meteoritoen inpaktuak edo ekintza antropogenoak.

Higaduraren eragina ezberdina izango da, arrokaren, lurzoruaren, estalki begetal motaren, ur-kantitatearen, haize-motaren eta lurraren erabileraren arabera. Ibai-ertzeko ezegonkortasunek eragin zuzena dute nekazaritzan edo hirietako bizigunetan. Itsas ertzeko higadurak ere eragin zuzena du gaur egungo eraikuntzan, itsasbazterra baita lekurik preziatuena etxebizitzak eraikitzeko. Higadura eolikoak nekazaritza-lur zabalak deuseztatzen ditu. Gaur egun, higadura da etorkizuneko eraikuntza-planetako kezkarik handiena.

Higaduraren ondorioak bi motatakoak izan daitezke:

• Naturala eta progresiboa: euriaren, hotz eta beroaren eta haizearen eraginez hainbat urtetan edo milioika urtetan gauzaturiko higadura geologikoa da. Higadura-mota honek paisaia modelatzen du.

• Azeleratua: gehienetan gizakion eraginez denbora-tarte txikian gertatzen den higadura da.

Zenbait higadura-mota: (a) higadura plubiala (Bardeak); (b) higadura glaziarra (Alpeak); (c) higadura eolikoa (Ekuador)